Wielkopolanie w Powstaniu Warszawskim

Blisko 40 osób obecnych było 20 listopada 2014 roku w auli ZSO na wykładzie zorganizowanym przez Muzeum w Gostyniu i Uniwersytet Trzeciego Wieku. Prelegent, przedstawiony przez dyrektora Muzeum Roberta Czuba, Daniel Szczepaniak, kustosz Muzeum Regionalnego im. Hieronima Ławniczaka w Krotoszynie, przybliżył nam temat „Wielkopolanie w Powstaniu Warszawskim 1944 roku”.

Wg szacunkowych danych w Powstaniu Warszawskim wzięło udział od 800 do 1200 Wielkopolan. Byli oni liczną i niezwykle ważną grupą. Polska pod okupacja niemiecką została podzielona na dwie dzielnice: Generalne Gubernatorstwo (wschodnia część Polski) oraz Kraj Warty (część zachodnia), do którego należała Wielkopolska. Hitlerowcy założyli, że zostanie ona oczyszczona z „elementów obcych rasowo”. Był to jeden z powodów migracji ludności Wielkopolskiej do Małopolski. Drugi powód to prześladowania prowadzone prze Gestapo, trzeci natomiast, to to, że wielu żołnierzy z Wielkopolskich jednostek zakończyło swój szlak bojowy we wrześniu 1939 roku w okolicach Warszawy. Znalazłszy się tam, wielu kontynuowało lub rozpoczynało działalność konspiracyjną. W chwili wybuchu Powstania byli już głęboko zakorzenieni w strukturach Armii Krajowej. Byli dowódcami, żołnierzami, sanitariuszkami, łączniczkami, szyfrantami, ale pełnili również działalność cywilną na tyłach walk.

Nasz prelegent wymienia kilka postaci, wśród nich:

• Henryka Czapczyka, ps. „Mirski”, zawodnika KS „Warty”, później „Lecha”, który był dowódcą oddziału „Mirski” w batalionie”Miłosz”
• Aleksandra Lossowa-Niemojewskiego, urodzonego koło Czarnkowa w 1910 roku. W Powstaniu w stopniu rotmistrza był szefem sztabu Zgrupowania ppłk. Franciszka Rataja „Pawła”. Ciężko ranny 5 sierpnia został rozstrzelany wraz z grupą rannych ze szpitala na Woli. Jego zwłoki zostały przez Niemców spalone.
• Cyryla Ratajskiego od 1940 roku przebywający w Warszawie. Był Delegatem Rządu RP na Kraj, tworzył departamenty Delegatury istniejące obok aparatu cywilnego ZWZ-AK.
• Franciszka Rataja – od lipca 1944 roku komendant okręgu warszawskiego Narodowej Organizacji Wojskowej. W trakcie powstania warszawskiego był dowódcą zgrupowania „Paweł”, potem dowódcą odcinka północnego, zachodniego i wreszcie objął dowództwo 15 Pułku Piechoty „Wilków” AK. Po upadku powstania przebywał w obozach jenieckich. Po wojnie wrócił do Poznania.
• Wandę Modlibowską urodzoną w 1909 roku w Czachorowie, polska lotniczka i szybowniczka, instruktor-pilot, pierwsza emisariuszka Rządu RP w 1940 roku wysłana do Polski. W czasie Powstania Warszawskiego brała udział w walce jako żołnierz Armii Krajowej. Wykazała się jako świetna organizatorka, zapewniając ciągłe dostarczanie koniecznych dokumentacji. Otrzymała za to Krzyż Walecznych.

W 2012 roku ukazał się artykuł Daniela Szczepaniaka „Uczestnicy Powstania Warszawskiego z powiatu koźmińskiego”. Artykuł nie obejmuje gmin: Dobrzyca i Pogorzela. Informacji do tego artykułu szukał przez trzy lata  w internecie, pisał maile, listy, dzwonił, jeździł w różne miejsca w Polsce, pomagał mu też ojciec. Czas bywa nieubłagany. Ludzie, którzy walczyli w Powstaniu w przeważającej większości już nie żyją, ich bliscy niewiele wiedzą. Wspomina Michała Chrupka – dowódcę I Obwodu „Radwan” Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej i Franciszka Szczodrowskiego, ucznia Szkoły Ogrodniczej w Koźminie zaprzysiężonego do AK i przydzielonego do KEDYW-u.

Dyrektor Muzeum Robert Czub poinformował nas, że u nas też pracuje się nad biogramami ludzi biorących udział w tym powstaniu. Na razie tych materiałów jest niewiele. Wymienił nazwisko Barbary Piątkowskiej-Kretkowskiej. W przyszłym roku zostanie wydana książka pani Hejnowicz-Naglerowej, gdzie znajduje się rozdział o Powstaniu Warszawskim, pominięty w wydaniu pierwszym.

Temat Powstania Warszawskiego ciągle aktualny, nieodkryty do końca. Ostatnio oglądaliśmy film pod tytułem „Miasto 44”, w telewizji wyświetlany jest „Czas honoru”. Spotkania z historią w tle jak najbardziej na czasie.