W dniu 5.06.2018 r. uczestniczyliśmy w kolejnym wykładzie prezentowanym przez panią dr. Małgorzatę Żarnecką-Nawrocką, tym razem na temat gwary więziennej czyli „Gamzać grypsem, ćwierkać kminą”.
Grips to potocznie rozumiany język środowiskowy grup przestępczych, powstały prawdopodobnie w XIX wieku na terenie zaboru rosyjskiego w Zakładzie Karnym w Warszawie.
Gwarę więzienną dzielimy na:
– kminę, grypserę – ludzi grypsujących
– język zwykły – frajerów.
Przez lata następowały zmiany w hierarchii więziennej. Najwcześniejsza grupa to urkowie, więźniowie szczególnie niebezpieczni, którzy dominowali nad innymi, radykalni, sadystyczni i silnie zjednoczeni. Nie przejmowali się wyrokiem. Ich symbolem była jaskółka /wolność/.
W latach 60 pojawili się charakterniacy. Tych z kolei cechowało poczucie honoru, prawda, mocny charakter. Też silna solidarność, nawet przez dzielenie się posiłkami.
Mniejsza grupa więźniów to aropaki, których cechowała kultura osobista, inteligentniejsi, używali niezrozumiałych dla reszty zwrotów. Imponowali charakterniakom i z czasem zrównali się z nimi.
Kolejni, to możdżanowie, którzy jednak nie utrzymali się zbyt długo, ze względu na pacyfistyczne zapatrywania. Byli jeszcze ibermensze – nadludzie, o poglądach faszyzujących, niezbyt liczni.
W latach 60-70 ukształtował się podział na: grypsujących i niegrypsujących.
Grypserzy – „git – ludzie”, przekonani o własnej wyższości nad innymi. Cechowali się ścisłym przestrzeganiem hierarchii, zawsze istniał przywódca – prowodyr. Mieli wrogi stosunek do funkcjonariuszy i prowadzili działania destrukcyjne wobec zarządzeń administracji więziennej, dyshonorem było prosić funkcjonariuszy o coś, jedynie należało żądać. Grypsującym nie mógł zostać nigdy „cwel” i osoba współpracująca z policją. Znakiem rozpoznawczym gita jest cynkówka – kropka pod końcem lewego oka. Cwel z kolei, był obraźliwym pojęciem osoby zmuszanej do stosunków seksualnych z innymi i usługiwania im.
Frajer nie posługiwał się grypserą i nie należał do podkultury grypserskiej.
Grypserzy maja swój kodeks grypserski czyli system norm i zasad postępowania składający się z 13 punktów i jest on elementem wpływającym na spójność grupy grypserskiej.
Obecnie nastąpiły podziały wśród grypserów. Na dawnych frajerów mówi się niegrypsujący, a cweli izoluje się od reszty więźniów. Stare zasady zanikają, a nowe jeszcze nie powstały i więźniowie nie wiedzą ,jak się mają zachowywać.
tekst: Irena Kramarska
zdjęcia: Irena Kramarska
