„Symetria, sztuka i krystalografia” to tytuł wykładu, który wygłosiła prof. dr hab. Maria Gdaniec z Zakład Krystalografii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu na zajęciach naszego GUTW 29 września br. w auli ZSO w Gostyniu.
Najpierw zwróciła uwagę na zjawisko symetrii występujące w otaczającej nas rzeczywistości: wizerunku twarzy, w świecie roślinnym i zwierzęcym. Dłużej się zatrzymała na symetrii w sztuce, a szczególnie w architekturze. Swoje wywody ilustrowała licznymi przykładami, prezentując je na ekranie. Następnie przeszła do związków i substancji, którymi zajmuje się chemia, a zwłaszcza dział zwany krystalografią. Otóż prawie wszystkie substancje są w stanie w odpowiednich warunkach budować kryształy – począwszy od zamarzającej wody, przez sól, na złocie skończywszy. Pojedyncze atomy tworzą w nich regularną trójwymiarową strukturę. Może być wiele takich układów o symetrii trzykrotnej, czterokrotnej, sześciokrotnej.

Wykład odbywał się prawie w przededniu ogłoszenia laureatów Nagrody Nobla w różnych dziedzinach. Kilka dni po wykładzie dowiedzieliśmy się, iż – cytuję za GW – „tegorocznego Nobla z chemii przyznano Danielowi Shechtmanowi, Izraelczykowi, który odkrył kwazikryształy mające symetrię pięciokrotną. Uczony nie mógł uwierzyć, że możliwa jest symetria pięciokrotna.” W istnienie takich związków nie wierzyło także wielu badaczy materii.
Właśnie kwazikryształy mają szczególne zastosowanie np. „w produkcji ostrzy żyletek i bardzo twardych igieł do chirurgii oka. Niestety, kryształy o symetrii pięciokrotnej są jednocześnie wrażliwe na pęknięcia jak szkło. Ale też słabo przewodzą prąd i nie przywierają łatwo do innych materiałów. Dlatego naukowcy eksperymentują z wykorzystaniem ich do produkcji powłok patelni, do których nie przywierałoby jedzenie, izolacji cieplnych oraz części do diod LED.”

Bardzo interesujący i przystępny w formie wykład dziwnym zbiegiem okoliczności przygotował nas na tę informację o nagrodzie Nobla z dziedziny chemii, na którą wielu z nas w innych okolicznościach nie zwróciłoby uwagi. Tak to udział w zajęciach Uniwersytetu Trzeciego Wieku rozbudza nasze zainteresowania i poszerza horyzonty.

Zrelacjonowała Halina Spichał


Zdjęcia Andrzej Czabajski